Bioenergetyka (ang. Bioenergetics) to metoda pracy z ciałem mająca na celu przywrócenie zdrowia, witalności i radości życia. Bioenergetyka pomaga usunąć bloki energetyczne, które gromadzą się w ciele i umyśle wskutek traumy i wypartych emocji. Odwrócenie procesu wyparcia trudnych emocji i gromadzenia się w ciele napięć powoduje, że stajemy się zdrowsi, nasze ciała lepiej funkcjonują, mamy więcej energii, częściej cieszymy się dobrym funkcjonowaniem w życiu i dobrym samopoczuciem. Praca tą metodą to droga do odkrycia zarówno siebie jak i głębi życia, droga do głębokiego przeżywania, droga do radości.
Bioenergetyka została zaproponowana przez Aleksandra Lowena, ucznia Wilhelma Reicha (który z kolei był jednym z najwybitniejszych spadkobierców Freuda). Reichowi zawdzięczamy pojęcie cielesnej „zbroi” (ang. armoring). Jest to suma napięć mięśniowych spowodowanych dawną traumą i zablokowanymi w przeszłości emocjami.
Tę „zbroję” nosimy na sobie nawet nie zdając sobie z niej sprawy. Napięcia te krępują nasze ruchy, odbierają nam elastyczności i grację ruchu, prowadzą do spłycenia oddechu i obniżenia poziomu energii, ograniczają ekspresją i czucie emocji, a nawet wpływają na to, jak widzimy świat i jak myślimy. Po prostu ograniczają nas, odbierają nam część naszego życia.
Aleksander Lowen przejął i udoskonalił metodę pracy Wilhelma Reicha. Bioenergetyka Aleksandra Lowena może być stosowana jako forma psychoterapii zorientowanej na ciało, albo jako grupowe ćwiczenia rozwojowe dla osób nie wymagających psychoterapii.
W skład elementów Bioenergetyki wchodzą:
*
Praca z oddechem (przywracanie naturalnej swobody i głębokości oddechu),
*
Praca z różnymi segmentami ciała mająca na celu rozluźnienie mięśni i przywrócenie zakresu ruchu,
*
Ćwiczenia wibracyjne polegające ożywianiu stale napiętych mięśni,
*
Pozycje ciała sprzyjające rozpuszczaniu „zbroi”,
*
Energetyczne ruchy i techniki sprzyjające wyrażaniu emocji,
*
Wsparcie grupy, aby możliwe było wyrażenie nagromadzonych emocji i uwolnienie się od nich.
Bioenergetyka w sposób systematyczny rozluźnia napięcia w całym ciele przywracając w ten sposób naturalny przepływ energii. Poprzez ciało wpływa na umysł i emocje, w których zachodzą podobne procesy rozluźnienia i przywrócenia witalności.
Charakterologia
W bioenergetyce różne struktury charakteru zestawione zostały w pięć podstawowych typów. Każdy typ na psy-chologicznym i mięśniowym poziomie posiada specyficzny wzór obrony, który odróżnia go od pozostałych typów. Lowen podkreśla, że nie jest to klasyfikacja ludzi, lecz nastawień obronnych. Wiadomo, że żadna jednostka nie jest czystym typem. W kręgu naszej kultury osobowość stanowi połączenie kilku lub nawet wszystkich wzorów obronnych. Kształt osobowości jednostki, różny od struk¬tury charakteru, zdeterminowany jest jej witalnością, tzn. określany jest przez siłę impulsów i obrony, które wytwo¬rzyła w celu ich kontroli. Nie ma dwóch osób o takiej /samej przyrodzonej witalności ani też jednakowych pod względem obron wypływających z ich doświadczeń ży¬ciowych. Jednakże dla uzyskania jasności w komunikacji i w celu lepszego zrozumienia konieczne jest mówienie o typach.
Lowen wyróżnia więc pięć następujących typów cha¬rakteru: schizoidalni/, oralny, psychopatyczny, rnasochistyczny i sztywny. Używa tych terminów, ponieważ są one zna¬nymi, powszechnie przyjętymi w psychiatrii określeniami zaburzeń osobowości. Jego podział nie narusza uznawa¬nych kryteriów.
Następujący dalej opis typów przedstawiony jest w szki¬cowej postaci, ponieważ w tym ogólnym spojrzeniu na bio-energetykę niemożliwe jest szczegółowe omawianie każdej nieprawidłowości. Z uwagi na fakt, że typy charakteru są dosyć złożone, Lowen wspomina tylko o najważniejszych aspektach każdego z nich.
SCHIZOIDALNA - struktura charakteru Opis
Termin „schizoidalny" pochodzi od słowa „schizofrenia" i wskazuje na istniejące w osobowości tendencje predy-sponujące do zapadnięcia na schizofrenię. Pierwszą taka tendencją jest rozszczepienie jednolitego funkcjonowania osobowości, na przykład myślenie wykazuje skłonność do oddzielania się (dysocjacji) od uczuć. To, co taka osoba my-śli, wydaje się mieć niewiele dostrzegalnego związku z tym, co czuje lub jak się zachowuje. Druga tendencja to wycofa-nie się we własne wnętrze, co w konsekwencji prowadzi do przerywania lub całkowitej utraty kontaktu ze światem czv zewnętrzną rzeczywistością. Osoba schizoidalna nie cierpi na schizofrenię i może nigdy na nią nie zapaść, jednak skłonności do tego stanu — zazwyczaj dobrze kompenso¬wane — są w jej osobowości obecne.
Termin „schizoidalna" określa więc osobę z obniżona zdolnością do odczuwania własnej tożsamości, mająca słabe ego oraz zredukowany kontakt ze swoim ciałem i uczuciami.
Uwarunkowania bioenergetyczne
Energia nie jest dopuszczana do peryferyjnych struktur ciała, które wchodzą w kontakt ze światem zewnętrznym twarzy, rąk, stóp i genitaliów. Narządy te nie są w pełni. połączone energetycznie z centrum, co oznacza, że nie napływa do nich powstająca w centrum fala pobudze¬nia. Ładowanie blokowane jest przez chroniczne napięde mięśniowe w podstawie czaszki, ramionach, miednicy i sta¬wach biodrowych. Funkcje pełnione przez struktury pery-feryjne zostają więc oddzielone od uczuć rodzących się wt wnętrzu.
Wewnętrzne procesy ładowania zostają zamrozon" w obszarze centrum. W konsekwencji rozchodzenie si impulsów jest słabe. Ładunek skumulowanej energii na biera właściwości wybuchowych (z uwagi na jego spręże¬nie) i może eksplodować w postaci gwałtownego czyn ■ lub — nierzadko - zabójstwa. Następuje wówczas rozpa osobowości i rozwój schizofrenii. Obrony tworzone są ze wzorów napięć mięśniowych które spajają osobowość dzięki zabezpieczeniu peryfen nych struktur ciała przed napływaniem do nich uczuć i energii. Dochodzi tu do energetycznego rozszczepienia ciała w talii, czego rezultatem jest brak integracji pomiędzy górną i dolną połową.
Cechy fizyczne
W większości przypadków ciało jest wąskie i skurczone. Tam, gdzie napotykamy w osobowości elementy parano-idalne, ciało jest pełniejsze, o bardziej atletycznym wy¬glądzie.
Główne obszary napięcia leżą u podstawy czaszki, w przegubach ramion i nóg, w stawach biodrowych i w okolicy przepony. Talia jest tak wąska, że wydaje się przepoławiać ciało. Główne skurcze występują w małych mięśniach otaczających stawy. Można więc zaobserwować krańcowe usztywnienie lub nadmierną elastyczność prze¬gubów ciała.
Twarz jest maskowata. Oczy zaś, choć nie tak puste jak u schizofreników, są jednak bez wyrazu i nie wchodzą w kontakt. Ramiona nie wyglądają na przedłużenie ciała, zwisają wzdłuż tułowia niczym zbędne przydatki. Stopy są w stanie skurczu, zimne, często rozstawione; ciężar ciała opiera się na ich zewnętrznych krawędziach.
Występuje też często niezgodność między dwoma poło¬wami ciała. W wielu przypadkach wyglądają one tak,-jak gdyby nie należały do tej samej osoby.
W stresie, na przykład w łuku bioenergetycznym, li¬nia ciaia często okazuje się załamana. Nieraz obserwować można, jak głowa, tułów i nogi ustawiają się pod nienatu¬ralnymi katami.
Psychologiczne korelaty
Osoba o schizoidalnej strukturze charakteru w niedosta¬tecznym stopniu odczuwa swą tożsamość, z uwagi na brak identyfikaq'i z ciałem. Nie czuje się spójna ani zintegro¬wana. Tendencja do dysocjacji, reprezentowana na cie¬lesnym poziomie przez brak energetycznego połączenia głowy z resztą ciała, wywołuje rozszczepienie osobowo¬ści, ujawniające się w sprzecznych postawach. Tak więc można się tu doszukać wyniosłości przemieszanej ze skłon¬nością do samoponiżania, uczucia własnej świętości współ-występującego z przekonaniem, że jeJst się „dziwką". Ta biegunowość odzwierciedla rozszczepienie ciała na dwie połowy — górną i dolną.
Osobę o charakterze schizoidalnym cechuje nadwrażli¬wość, wynikająca ze słabych granic ego, co jest psycholo-gicznym odpowiednikiem braku ładowania w strukturach peryferyjnych. Słabość ta obniża jej odporność na naciski z zewnątrz i zmusza do wycofania się na pozycję obronną. Zaznacza się silna tendencja do unikania bliskich związ¬ków uczuciowych. W rzeczywistości trudno o takie związki przy rym typie charakteru, z uwagi na brak ładowania w strukturach peryferyjnych.
Fakt używania woli jako motoru działania nadaje zacho¬waniu osoby schizoidalnej wymiar nieautentyczności. Zo-stało to nazwane zachowaniem „tak jakby", tzn. opartym pozornie na uczuciach, faktycznie zaś nie będącym ich wy-razem.
Czynniki etiologiczne i historyczne
Podkreślając wagę pewnych danych z przeszłości jedno¬stki mówiących o pochodzeniu jej struktury charakteru Lowen przytacza spostrzeżenia podsumowujące obserwa¬cje poczynione przez studentów, którzy prowadząc terapię poddawali analizie wiele osób z tym zaburzeniem.
We wszystkich przypadkach istnieje wyraźne potwier¬dzenie, że doszło do wczesnego odrzucenia przez matkę, co pacjent odczuł jako zagrożenie dla swego życia. Odrzu¬ceniu towarzyszyła ukryta, często również jawna wrogość z jej strony.
Odrzucenie i wrogość wytworzyły w pacjencie obawę, że wszelkie sięganie, domaganie się czy obrona własnych praw doprowadzi go do unicestwienia.
Przeszłość ujawnia brak jakichkolwiek znaczących, po¬zytywnych uczuć bezpieczeństwa czy radości. W dzieciń-stwie osób schizoidalnych powszechne jest występowanie lęków nocnych.
Typowe było wycofanie lub zachowanie bezemocjonalne ze sporadycznymi wybuchami wściekłości, co określamy mianem zachowania autystycznego.
Jeżeli ponadto z pobudek seksualnych rodzic dokonał wtórnej lokaty uczuć w dziecku w okresie edypalnym —' a zdarza się to często — osobowość wzbogaca się o ele¬menty paranoidalne. Wyzwoli to pewną ilość zachowań typu acting-out (odreagowujących) w późnym dzieciństwie i okresie dojrzałości.
Doświadczywszy takiej przeszłości, dziecko nie ma in¬nego wyboru, jak tylko oderwać się od rzeczywistości (in-tensywne życie wyobraźni) i od swego ciała (abstrakcyjna
inteligencja) po to, by przetrwać. Z uwagi na fakt, że domi¬nującymi uczuciami dzieciństwa były lęk i mordercza furia — dziecko w- obronie własnej odgrodziło się murem od wszelkich uczuć.
ORALNA - struktura charakteru Opis
Jako oralną Lowen określa strukturę charakteru, która za¬wiera wiele cech charakterystycznych dla oralnego okresu życia, czyli niemowlęctwa. Cechy te to silne uczucie zależ¬ności, lgnięcie do innych, obniżona agresywność i odczu-wanie wewnętrznej potrzeby, aby być przytulanym, trzy¬manym na rękach i doznawać troskliwej opieki. Owe cechy wskazują na brak zaspokojenia potrzeb okresu niemowlęc¬twa oraz wyrażają stopień zafiksowania na tym poziomie rozwoju. U pewnych osób tendencje oralne maskowane są przez świadomie przystosowane do tego celu postawy kompensacyjne. Niektóre więc osoby z tą strukturą wyka¬zują przesadną niezależność, która, będąc spoiwem osobo-wości, pęka jednak pod wpływem silniejszego stresu. Klu¬czowym doś-wiadczeniem osób o oralnej strukturze cha-rakteru była deprywacja, podczas gdy u osób o strukturze schizoidalnej doświadczeniem takim było odrzucenie.
Uwarunkowania bioenergetyczne
Pod względem energetycznym osoba o strukturze oralnej jest w stanie niedoładowania. Energia zamrożona jest we wnętrzu, tak jak przy strukturze schizoidalnej; napływa co prawda do peryferyjnych struktur ciała, lecz słabo.
Z niewyjaśnionych bliżej przyczyn nasilony jest rozrost „wzdłuż", co powoduje, że ciało jest wydłużone i szczu¬płe. Jedno z możliwych wyjaśnień jest takie, iż opóźnienie w. dojrzewaniu prowadzi do nadmiernego wzrostu kości długich. Innym czynnikiem może być nie¬zdolność słabo rozwiniętych mięśni do kontrolowania roz¬rostu kości.
Ponieważ rozwój dziecka przebiega w kierunku od głowy ku dołowi, brak energii i siły, cechę znamienną dla tego typu charakteru, najłatwiej można dostrzec w dolnej polowie ciała.
Wszystkie punkty kontaktu ciała ze środowiskiem są niedoładowane. Wzrok jest słaby, ze skłonnością do krót-kowzroczności, a poziom genitalnego pobudzenia zredu¬kowany.
Właściwości fizyczne
Ciało wykazuje tendencję do wydłużenia i szczupłości, od¬powiadając tym samym, typowi ektomorficznemu w kla-syfikacji Sheldona. Różni się od ciała osoby o strukturze schizoidalnej tym, że nie jest w tak silnym skurczu.
System mięśniowy jest słabo rozwinięty, lecz nie tak kru¬chy jak w ciele osoby schizoidalnej. Niedorozwój najlepiej widoczny jest w umięśnieniu rąk i nóg. Długie, wrzeciono¬wate nogi są typowe dla tej struktury charakteru. Również stopy są cienkie i wąskie. Nogi sprawiają wrażenie, jakby nie były zdolne utrzymać ciała. Kolana są na ogół zabloko-wane, by dzięki usztywnieniu zapewnić dodatkową pod¬porę.
Ciało wykazuje skłonność do załamań, częściowo z po¬wodu słabości systemu mięśniowego.
Mamy tu zawsze fizyczne oznaki niedojrzałości. Na przykład miednica może być mniejsza niż normalnie — tak u mężczyzn jak i u kobiet. Często występuje również zanik owłosienia. U niektórych kobiet cały proces rozwoju jest zahamowany, co nadaje ich ciałom dziecięcy wygląd.
Oddychanie jest płytkie ze względu na niski poziom energetyczny osobowości. Deprywacja na poziomie oral¬nym obniżyła siłę odruchu ssania — prawidłowe oddycha¬nie zaś opiera się właśnie na zdolności do zasysania powie¬trza.
Psychologiczne korelaty
Osoba o oralnej strukturze charakteru ma trudności ze sta¬niem na własnych nogach — dosłownie i w przenośni. Ma skłonność do tego, by opierać się na innych lub przywie¬rać do nich. Jednakże, o czym wspomniałem wcześniej, tendencja ta może być maskowana przez postawę prze¬sadne; niezależności. Owo kurczowe trzymanie się innych ma swój wyraz w niezdolności do przebywania samemu.
Występuje tu nadmierna potrzeba kontaktu z ludźmi, z ich ciepłem i wsparciem.
Osoba oralna cierpi z powodu wewnętrznego uczucia pustki. Wciąż oczekuje od innych „napełnienia", chociaż może zachowywać się tak, jak gdyby to ona spełniała ich pragnienia. Wewnętrzna pustka odzwierciedla stłumienie silnych uczuć tęsknoty, które — gdyby zostały wyrażone — doprowadziłyby do głębokiego płaczu (szlochu) i peł-niejszej respiracji.
W związku z niskim poziomem energii osoba o charak¬terze oralnym poddana jest silnym wahaniom nastroju — od depresji aż po stan uniesienia. Tendencja do depresji jest często związana z cechami oralnymi w osobowości.
Kolejną typową cechą oralną jest przekonanie, że „to" mu się należy. „Świat powinien o mnie zadbać" — myśl ta dobrze wyraża postawę, która wywodzi się z doświadcze¬nia deprywacji.
Czynniki etiologiczne i historyczne
Wczesna dęprywacja może być spowodowana przez rzeczywistą utratę kochającej i podtrzymującej matki/ w związku z jej śmiercią, chorobą, czy też nieobecnością wynikłą z konieczności pracy. Poza tym również matka, która cierpi na depresję, jest dla dziecka psychicznie nie¬dostępna.
Przeszłość często ujawnia przyspieszony rozwój, wcze¬
śniejszą niż normalnie naukę chodzenia i mowy. Lowen
wyjaśnia to jako próbę przezwyciężenia uczucia utraty po¬
przez stawanie się niezależnym. ,
Inne, częste doświadczenia zawodu pojawiają się we wczesnym dzieciństwie wówczas, gdy dziecko sięga po kontakt, ciepło i wsparcie w stronę ojca lub rodzeństwa. Takie rozczarowania mogą pozostawić w osobowości uczu¬cie żalu.
Charakterystyczne dla Lej struktury charakteru są epi¬zody depresyjne w późnym dzieciństwie i wczesnej mło¬dości. Dziecko oralne nie wykazuje jednak cech zachowa¬nia autystycznego, typowego dla struktury schizoidalnej. Należy zwrócić uwagę, że występowanie schizoidalnych składników w osobowości oralnej jest możliwe w takim sa¬mym stopniu, jak obecność elementów oralnych w struk¬turze schizoidalnej
PSYCHPOTYCZNA - struktura charakteru Opis
Psychopatycznej strukturze charakteru Lowen poświęca parę słów wstępu, ponieważ jest to typ, który nie był opisywany ani analizowany w jego poprzednich pracach. Może stanowić bardzo skomplikowaną strukturę, jednak dla zwięzłości i klarowności opisana została prosta forma tego zaburzenia.
Istotą postawy psychopatycznej jest zaprzeczanie uczu¬ciu. Postawa ta różni się od postawy charakteru schizo¬idalnego, który oddziela się od swych uczuć. W osobo¬wości psychopatycznej ego (umysł) zwraca się przeciwko ciału i jego uczuciom, szczególnie seksualnym. Z tendencji tej wyrósł właśnie termin „psychopatia". Normalną funk-cją ego jest wspieranie dążenia ciała do przyjemności — a nie odrzucanie go na rzecz zgodności z obrazem ego. We wszystkich natomiast psychopatycznych charakterach spo¬tykamy się z dużą lokatą energii we własny obraz. Innym aspektem tej osobowości jest dążenie do władzy oraz po¬trzeba dominacji i kontroli.
Przyczyną złożoności tego typu charakteru jest fakt ist¬nienia dwóch sposobów zdobywania władzy. Pierwszy to narzucenie władzy siłą i zdominowanie. Gdy nie przeciw¬stawimy się tyranowi, stajemy się w pewnym sensie jego ofiarami. Drugi sposób to zawładnięcie przez okazywanie uwodzącej przystępności — odnosi to skutek wobec ludzi naiwnych, którzy wpadają w sidła psychopaty.
Uwarunkowania bioenergetyczne
Istnieją dwa typy budowy ciała, które odpowiadają dwóm typom psychopatycznym. Typ „dominujący" daje się ła-twiej wyjaśnić bioenergetycznie i dlatego Lowen używa go jako przykładu. Zdobywanie nad kimś władzy osiągane jest dzięki wywyższaniu się. Występuje tu znaczne prze¬mieszczenie energii w ciele w kierunku głowy oraz towa¬rzyszący temu spadek ładowania w dolnej połowie ciała. Dwie połowy ciała są wyraźnie nieproporcjonalne; górna wygląda okazalej i zdaje się dominować Na ogół występuje wyraźny stały skurcz („zacisk") w okolicy przepony i bioder, który blokuje przepływ ener¬gii i uczucia w dół.
Głowa jest przeładowana energetycznie, co oznacza nadmierne pobudzenie aparatu umysłowego, prowadzące do ciągłego rozmyślania o tym, w jaki sposób zdobyć kon¬trolę i panowanie nad sytuacją. Oczy są czujne i nieufne. Nie potrafią widzieć świata w całej jego złożoności. Owa niezdolność oczu do widzenia i rozumienia jest charakte¬rystyczna dla wszystkich psychopatycznych osobowości.
Potrzeba kontrolowania odnosi się tu także do samego siebie. Głowa jest więc trzymana bardzo sztywno („nie można tracić głowy") w wysiłku podporządkowania sobie reszty ciała.
Cechy fizyczne
Ciało osoby typu „dominującego" wykazuje niepropor¬cjonalny rozwój górnej połowy, która sprawia wrażenie nadmuchanej i koresponduje z rozdmuchanym obrazem siebie. Można rzec, iż szczyt tej „konstrukcji" jest nazbyt ciężki. Struktura ta wykazuje również usztywnienie. Dolna połowa ciała jest węższa i może ujawniać słabość charakte-rystyczną dla struktury oralnej.
Ciało osoby drugiego typu, który Lowen nazywa „uwo¬dzącym" czy „podmmowującym", jest bardziej regularne i nie ma napompowanego wyglądu. Plecy są przeważnie nadmiernie giętkie.
W obu przypadkach występuje zakłócenie w przepływie impulsów między dwoma połowami ciała. W pierwszym typie miednica jest niedoładowana i kurczowo zaciśnięta, w drugim jest przeładowana energią, lecz bez połączenia z reszta ciała (odłączona). W obu typach istnieje wyraźny skurcz przepony.
Znaczne napięcia występują w segmencie ocznym ciała, obejmującym oczy i okolicę potyliczną. Równie silne na-pięcia wyczuć można dłońmi przesuwając palce wzdłuż podstawy czaszki. Obszar ten możemy nazwać segmentem oralnym, zaś napięcie w tej okolicy wskazuje na zabloko¬wanie odruchu ssania.
Psychologiczne korelaty
Osoba o psychopatycznej strukturze charakteru potrzebuje kogoś do kontrolowania, chociaż może pozornie kontrolo-wać osobę, od której jest w rzeczywistości zależna. A zatem u wszystkich jednostek psychopatycznych dostrzec można cechy oralne. W literaturze psychiatrycznej osoby takie opi¬sywane są jako zafiksowane oralnie.
Potrzeba kontrolowania ściśle wiąże się z obawą, aby nie być kontrolowanym. Poddanie się kontroli oznacza wyko¬rzystanie. Jak zobaczymy, w historii życia jednostek o tej strukturze charakteru doszło do walki o dominację i kon¬trolą między rodzicem a dzieckiem.
Pogoń za wygraną i dążenie do sukcesu jest tu tak silne, że jednostka nie potrafi przyznać się ani dopuścić do po-rażki. Przegrana stawia ją na pozycji ofiary, stąd też musi być zwycięzca w każdych okolicznościach.
W owej rozgrywce o władzę zawsze wykorzystywana jest seksualność. Typ ten jest atrakcyjny ze względu na
swą pozorną władze lub też pociągający w związku z oka¬zywaną czułością i nęcącym wdziękiem. Przyjemność pły-nąca z kontaktu seksualnego jest tu wtórna wobec wartości wyczynu i seksualnego podboju.
Zaprzeczenie uczuciu jest z gruntu zaprzeczeniem po¬trzebie. Manewr osoby o psychopatycznej strukturze cha-rakteru polega na sprawieniu, aby inni jej potrzebowali, dzięki czemu nie musi wyrażać własnej potrzeby. W ten sposób zawsze jest „górą".
\
Czynniki etiologiczne i historyczne
Tak jak we wszystkich innych typach charakteru, przeszłość tłumaczy tu zachowanie. Lowen wysuwa ogólne twierdze¬nie, że żadna osoba nie może zrozumieć swego zachowa¬nia, jeżeli nie zna swojej przeszłości. Zatem jednym z głów¬nych zadań każdej terapii jest przypomnienie doświadczeń życiowych jednostki. Staje się to bardzo trudne w przy¬padku struktury psychopatycznej, ponieważ tendencja by zaprzeczać uczuciu obejmuje zaprzeczanie doświadczeniu. Pomimo tej trudności bioenergetyka ustaliła wiele odnośnie podłoża tego problemu.
Najważniejszym czynnikiem jest uwodzący rodzic. Uwiedzenie jest niejawne i wynika z chęci zaspokojenia narcystycznych potrzeb rodzica. Ma na celu przywiązanie do siebie dziecka.
Uwodzący rodzic jednocześnie zawsze odrzuca dziecko na poziomie potrzeby wsparcia i fizycznego kontaktu. Ten brak niezbędnego kontaktu i wsparcia odpowiada za wy¬stępowanie w strukturze psychopatycznej elementów oral-nych.
Relacja uwiedzenia tworzy trójkąt, w którym dziecko umieszczone jest na pozycji rywalizacyjnej w stosunku do rodzica tej samej płci, co sprzyja identyfikacji z rodzicem uwodzącym.
W sytuacji tej wszelkie sięganie po kontakt niezwykle naraża dziecko na zranienie. Stąd też albo przerośnie ono swoją potrzebę (przemieszczenie w górę), albo zaspokoi ją poprzez manipulowanie rodzicami (typ „uwodzący").
W osobowości psychopatycznej obecny jest również pierwiastek masochistyczny, wynikający z uległości wobec rodzica uwodzącego. Dziecko nie mogło zbuntować się ani wydostać z takiego położenia, dysponowało jedynie obroną wewnętrzną. Jego submisja jest powierzchowna, niemniej w stopniu, w jakim jest otwarcie uległe, zyskuje namiastkę bliskości z rodzicem.
.Komponent masochistyczny jest bardziej widoczny w „kuszącej" czy „uwodzącej" odmianie tej struktury. Gambit psychopaty polega na wejściu do związku w roli masochistycznie uległej. Następnie zaś, gdy czar zadziała, a przywiązanie drugiej osoby jest pewne, role się zmieniają i na jaw wychodzą skłonności sadystyczne.
MASOCHISTYCZNA - struktura charakteru Opis
Masochizm kojarzony jest w powszechnym mniemaniu z chęcią cierpienia. Lowen uważa, że nie jest to prawdą. Osoba masochistyczna cierpi rzeczywiście, a ponieważ nie jest zdolna do zmiany tej sytuacji, wyciągany jest błędny wniosek, że pragnie cierpieć. Nie chodzi tu o osobę z per-wersją masochistyczną, która domaga się, by ją bito, bo
tylko wtedy może cieszyć się seksem. Osoba o masochi¬stycznej strukturze charakteru to ktoś, kto cierpi i jęczy lub skarży się, lecz pozostaje uległy. Uległość jest dominującą masochistyczną tendencją.
O ile osoba masochistyczna przejawia postawę uległo¬ści w swoim zewnętrznym zachowaniu, to jej nastawienie wewnętrzne jest skrajnie odmienne. Na głębszym emocjo¬nalnym poziomie żywi silne uczucia urazy, negacji, wro¬gości i wyższości. Uczucia te jednak są silnie blokowane w związku z obawą, że mogłyby wybuchnąć w formie gwałtownych czynów. Strach przed wybuchem masochista opanowuje dzięki mięśniowemu wzorcowi powstrzymy-wania. Crube, mocne mięśnie trzymają w ryzach wszelkie bezpośrednie dążenia, zezwalając jedynie na wydobywa¬nie się jęku lub narzekań.
Uwarunkowania bioenergetyczne
W przeciwieństwie do struktury oralnej, ładowanie obej¬muje tu obszar całego ciała — pomimo kurczowego po-wstrzymywania nie dochodzi do zamrożenia ładunku.Z uwagi na silne powstrzymywanie, słabo doładowane są narządy peryferyjne. Nie dochodzi więc do rozładowa¬nia i uwolnienia, co oznacza ograniczenie ruchu ekspre-sywnego. Powstrzymywanie jest tak silne, że wywołuje zaciśnięcie i skurcz organizmu. Zaciśnięcie widoczne jest w talii, jako że ciało załamuje się tu pod brzemieniem swych napięć. Przepływające w górę i w dół impulsy zaklinowane zostają w karku oraz w talii — blok ten odpowiada za silną w tej osobowości tendencję do odczuwania niepokoju.
Wydłużenie ciała, traktowane jako rozprzestrzenianie się czy sięganie, jest ograniczone, zaś redukcja tej funkcji owo¬cuje w postaci skrócenia opisywanej struktury.
.
Cechy fizyczne
Typowe dla osoby masochistycznej jest ciało krótkie, ma¬sywne i umięśnione. 2 niewyjaśnionych do końca przy-czyn występuje tu ogólne zwiększenie owłosienia ciała. Szczególnie charakterystyczna jest gruba, krótłća szyja, wskazująca na wpychanie głowy do wewnątrz. Talia jest odpowiednio krótsza i grubsza.
Kolejną "ważną cechą jest wypchnięta do przodu mie¬dnica, co można opisać bardziej obrazowo jako skule¬nie i spłaszczenie pośladków — postawa przypomina psa z podwiniętym ogonem. Skulenie takie, wraz z obciąża¬jącym napięciem występującym powyżej, powoduje za¬głębienie lub zapadnięcie się ciała w talii.
U niektórych kobiet można zauważyć kombinaq'ę sztywności w górnej i masochizmu w dolnej połowie ciała, co obrazują ciężkie pośladki i uda, uniesione dno miednicy oraz ciemny odcień skóry, spowodowany stagnacją w ła-dowaniu. Skóra wszystkich jednostek masochistycznych przybiera brązowy odcień, wynikły z energetycznego za¬stoju.
Psychologiczne korelaty
Z powodu silnego powstrzymania znacznie zredukowana jest agresja. W podobny sposób osłabiona jest także zdol¬ność obrony własnych praw. Jej miejsce zajmuje pojęki¬wanie i narzekanie — jęk jest jedyną wokalną ekspresją, która wydobywa się bez trudu z zaklinowanego gardła. Zamiast agresji zaś dochodzi do zachowań prowokujących, mających wywołać u innej osoby reakcje na tyle silne, by usprawiedliwić zachowanie gwałtowne i impulsywne — podczas seksu oraz w innych sytuacjach.
Zastój w ładowaniu wynikający z silnego powstrzymy¬wania prowadzi do uczucia, że „ugrzęzło się w bagnie", przez co nie można poruszać się swobodnie.
Charakterystyczna dla zachowania masochistycznego jest postawa uległości i przymilanie się. Osoba masochi-styczna może zdawać sobie sprawę z tego, że dąży do przy¬podobania się innym, wypiera jednak urazę, wrogość i ne-gację. Tymczasem uczucia te kierują — z podświadomości — jej zachowaniem i ujawiniaja się w jego skutkach.
Czynniki etiologiczne i historyczne
Masochistyczna struktura charakteru rozwija się w rodzi¬nie, w której miłość i akceptacja łączy się z silnym naci¬skiem. Matka jest dominująca i poświęcająca się; ojciec pa¬sywny i uległy.
Dominująca, samopoświęcająca się matka dosłownie przytłacza swą czułością dziecko, sprawiając, że czuje się
ono krańcowo winno przy każdej próbie demonstracji swo¬jej wolności czy wyrażenia odmiennego zdania.
Charakterystyczna jest tu silna koncentracja na jedzeniu i wypróżnianiu, co równoznaczne jest z presją od góry i od dołu. „Bądź grzeczny. Zrób przyjemność mamie. Zjedz wszystko... Wypróżnij się dokładnie, no, pokaż mamusi." — takie i inne naciski obecne są w dzieciństwie osoby ma¬sochistycznej.
Wszelkie próby przeciwstawiania się, włącznie z napa¬dami złego humoru, są dławione. Ludzie o masochistycz¬nej strukturze charakteru miewali jako dzieci częste napady złego humoru, jednak zmuszeni zostali do poddania się — zaniechania również tej formy protestu.
Częstym doświadczeniem było uczucie osaczenia. Wy¬zwalało to tylko złość i kończyło się poddaniem — dziecko nie mogło znaleźć żadnej drogi wyjścia z pułapki.
Pacjcn t jako dziecko zmagał się z uczuciem głębokiego upokorzenia, ilekroć tylko pozwolił, by cokolwiek „wydo-stało się na zewnątrz" — czy to w postaci np. wymiotów, czy nieposłuszeństwa.
Osoba masochistyczna boi się „wychylić", np. wysunąć szyję do przodu (dotyczy to również genitaliów) — oba¬wia się, że zostanie pozbawiona wysuniętej części ciała. Występuje silny lęk przed kastracją. Najbardziej jednak istotna jest obawa przed odcięciem od związku rodziciel¬skiego, który dostarcza miłości, choć obwarowanej wyma¬ganiami. Znaczenie lego taktu ujrzymy wyraźniej w kolej¬nym punkcie.
SZTYWNA - struktura charakteru Opis
Nazwa struktury wywodzi się ze skłonności ludzi z tego typu charakterem, by trzymać się prosto — nieugięcie. Głowa jest więc trzymana wysoko, a kręgosłup wyprosto¬wany. Cechy owe byłyby pozytywne, gdyby nie fakt, że nieugiętość jest tu obronna, a sztywność trwała. Osoba o charakterze sztywnym boi się poddać, utożsamiając to z upadkiem i uległością. Sztywność jest obroną przeciwko ukrytym tendencjom masochistycznym.
Osoba o sztywnej strukturze charakteru jest czujna, boi się by nie zostać zdominowaną, wykorzystaną lub osa-czoną. Pilnowanie się przybiera formę powstrzymywa¬nia odruchów otwierania się i sięgania. Powstrzymywanie oznacza także „trzymanie się w pionie", czego rezultatem jest właśnie sztywność. Zdolność powstrzymywania wy¬nika z silnej pozycji ego, które posiada wysoki stopień kon¬troli nad zachowaniem. Zdolność owa podtrzymywana jest także dzięki równie silnej pozycji genitaliów, zatem osobo¬wość z:ostaje zakotwiczona na obydwu krańcach ciała, co zapewnia dobry kontakt z rzeczywistością. Niestety, nacisk na rzeczywistość (nadmierny realizm) wykorzystywany jest jako obrona przeciwko dążeniu do przyjemności i stanowi podstawowy w tej osobowości konflikt.
Uwarunkowania bioenergetyczne
W strukturze sztywnej występuje dość silne ładowanie we wszystkich peryferyjnych punktach kontaktu ze środowi-skiem, co sprzyja zdolności do badania rzeczywistości, za¬nim dojdzie do działania.
Powstrzymywanie jest peryferyjne. Pozwala to na prze¬pływ uczucia., lecz ogranicza jego ekspresję.
Główne obszary napięcia lezą w długich mięśniach ciała, co w związku z nałożeniem się na siebie skurczu prostow-ników i zginaczy wywołuje sztywność.Oczywiście istnieją różne stopnie sztywności i gdy po¬wstrzymywanie przybiera łagodną formę, osobowość jest żywa i wibrująca.
Cechy fizyczne
Osoba o charakterze sztywnym jest proporcjonalna i har¬monijna w swej budowie. Wygląda i czuje się bioener-getycznie zintegrowana i połączona. Pomimo tego można u niej dostrzec elementy zakłóceń i zniekształceń opisanych przy innych typach charakteru.
Ważną cechą charakterystyczną jest stopień ożywienia ciała: błyszczące oczy, dobrze zabarwiona skóra, żywość gestykulacji i ruchu.
Jeżeli sztywność jest ostra, dochodzi odpowiednio do redukcji wyżej wspomnianych cech pozytywnych ■— koor-dynacja i wdzięk ruchu są zmniejszone, oczy tracą coś ze swojego namiętnego wyrazu, a barwa skóry może stać się blada lub szarawa.
Korelaty psychologiczne
jednostki z tą strukturą charakteru są przeważnie zoriento¬wane werbalnie, ambitne, rywalizujące i agresywne. Bier-ność doświadczana jest jako słabość.
Osoba o charakterze sztywnym może być uparta, lecz rzadko bywa złośliwa. Jej nieustępliwość wywodzi się po części z dumy. Obawia się, że jeśli ustąpi, może wyjść na głupca — dlatego też „trzyma się". Po części upór wynika również z obawy, że uległość spowodowałaby utratę wol¬ności.
Pojęcie „charakter sztywny" przyjęte zostało w bioener¬getyce, by określić wspólny element w kilku odmiennie ety-kietowanych osobowościach. Tak więc termin ten obejmuje fallicznego, narcystycznego mężczyznę skoncentrowanego na swojej seksualnej potencji oraz wiktoriański typ charak¬teru histerycznej kobiety (opisany przez Reicha w Charakter Analysis), która używa seksu jako obrony przed erotyczno-ścią. Staromodny charakter kompulsywny także należy do tej szerokiej kategorii.
Sztywność w tym charakterze podobna jest do sztyw¬ności stali. Również w strukturze schizoidalnej widoczna jest sztywność — wynika ona jednak ze stanu zamrożenia systemu energetycznego, jest niczym lód krucha. Ogólnie charakter sztywny skutecznie radzi sobie ze światem.
Czynniki etiologiczne i historyczne
Przeszłość osoby o tej strukturze jest ciekawa ze względu na to, że jednostka nie doznaje ostrych urazów stwarza-jących poważne nastawienia obronne.
Istotnym urazem jest tu doświadczenie frustracji w dą¬żeniu do erotycznego zaspokojenia, szczególnie na pozio¬mie genitalnym. Dochodzi do niej poprzez zakaz dziecięcej masturbacji oraz w relacji z rodzicami przeciwnej płci.
Odrzucenie dążenia dziecka do erotycznej, seksualnej przyjemności spostrzegane jest przez nie jako zdrada wy-mierzona w jego sięganie po miłość. Przyjemność bowiem, seksualność i miłość są w umyśle dziecka synonimiczne.
Z powodu silnego rozwoju ego osoba o charakterze sztywnym nie dopuszcza do świadomości, że została zdra-dzona i opuszczona wtedy, gdy okazała swoją miłość. Jak ukazano to na diagramie, działa ona z serca (zgodnie z im-pulsem), jednak działanie to jest powściągane, kontrolo¬wane przez ego. Optymalnym rozwiązaniem byłoby za-niechanie tej kontroli i sprawienie, by w ciele zapanowało serce.
Ponieważ wyrażenie miłości w formie otwartego dążenia do fizycznej bliskości i erotycznej przyjemności spotkało się z odrzuceniem ze strony rodziców, osoba o charakterze sztywnym stara się osiągnąć zaspokojenie w sposób pośre¬dni, zachowując przy tym cały czas czujność. Nie mani¬puluje jednak tak jak osoba psychopatyczna — manewruje po to, by zdobyć bliskość.
Znaczenie własnej godności w tym typie charakteru wy¬nika z faktu, że jest ona związana z uczuciem miłości. Odrzucenie miłości seksualnej jest ciosem dla godności. Podobnie urażenie godności osoby o charakterze sztywnym jest odrzuceniem jej miłości.
Lowen nie omawia sposobów terapii powyższych proble¬mów, ponieważ — jak podkreśla — terapeuta nie zajmuje się typami charakteru, lecz ludźmi. Terapia koncentruje się na najbliższych reakcjach jednostki: jej stosunku do wła-snego ciała, związku z ziemią, na której stoi, z ludźmi dla niej znaczącymi oraz na relacji z terapeutą. Stanowi co pry-mat w podejściu terapeutycznym. Na kolejnym jednak pla¬nie jest wiedza o charakterze, bez której nie można zrozu-mieć pacjenta i jego problemów. Wprawny terapeuta musi wykorzystywać dane z obu tych obszarów, nie gubiąc przy tym obrazu całości.
Cytat pochodzi z książki Ciało i charakter Jacka Santorskiego...
Re: Bioenergetyka Aleksandra Lowena - do poczytania
1
Ostatnio zmieniony 14 kwie 2010, 20:55 przez Gate, łącznie zmieniany 1 raz.
