FILOZOFIA DIALOGU
Filozofia dialogu zw. także filozofią spotkania – nurt filozoficzny zapoczątkowany na początku XX wieku przez Ferdinanda Ebnera. Inspiracje do jej powstania były dwojakie: z jednej strony reakcja na filozofię subiektywistyczną[1], a z drugiej „tradycja dialogiczna” odnajdywana przez myślicieli żydowskich w judaizmie. W centrum zainteresowania filozoficznego stał się człowiek i jego relacja z drugim człowiekiem. Drugi człowiek w filozofii dialogu jest ujmowany jako Ty (np. Martin Buber), Inny (np. Emmanuel Levinas), Pytający (Józef Tischner). Relacja z drugim człowiekiem może być pojmowana jako relacja Ja-Ty (Martin Buber), Toż-Samy – Inny (Emmanuel Levinas), Zapytany-Pytający (Józef Tischner).
W filozofii dialogu można wyróżnić trzy znaczące nurty, do których zalicza się odpowiednio następujących filozofów:
Nurt pierwszy (przedstawiciele: Martin Buber, Ferdynand Ebner, Franz Rosenzweig): wyróżnia się w nim dialogiczny paradygmat relacji Ja-Ty, gdzie ta relacja stanowi o najistotniejszej konstytucji życia każdego człowieka
Nurt drugi (przedstawiciele: Emmanuel Levinas): charakterystyczną cechą dla tego typy filozofii dialogu jest podzielenie relacji Ja – Ty na relację ontologiczną i metafizyczną. W relacji ontologicznej Ty zawsze jest redukowane do Ja. Relacja metafizyczna, to relacja Toż-Samego z Innym, gdzie ten Inny jest absolutnie Obcą jednostką dla Toż-Samego. Nie istnieje możliwość redukcji Innego do Toż-Samego. W relacji metafizycznej w wydaniu Emmanuela Levinasa spotkanie z drugim człowiekiem zawsze odbywa się w przestrzeni etycznej. Spotkanie to etyka. W spotkaniu człowiek spotyka mistrza, swojego nauczyciela, od którego uczy się bycia wobec drugiego człowieka. To bycie jest zawsze relacją etyczną. Spotykam człowieka w jego Twarzy. Bez maski, bez żadnej ochrony.
Ten nurt filozofii dialogu rozwinął się silnie w obrębie teologii, zwłaszcza protestanckiej. Najbardziej znanym jej przedstawicielem jest protestancki teolog Karl Barth. Starał się on ująć relację ja-ty jako z istoty symetryczną. Jej podstawowym wymogiem jest wzajemność. Nie jest to już filozofia innego rozważająca „tajemniczą” naturę spotkania, lecz raczej pewnego rodzaju etyka religijna o charakterze w pewnym sensie normatywnym. Mówi nam ona jakie powinno być spotkanie[2], aby spełnić swą etyczną funkcję.
Nurt trzeci (przedstawiciele: Józef Tischner), zwany też filozofią dramatu: w tym nurcie wyróżnia się stosunek człowieka do świata (sceny) i człowieka do drugiego człowieka. Relacja człowiek-człowiek charakteryzuje związek dialogiczny. W związku dialogicznym naprzeciw siebie staje Pytający i Zapytany. Według Tischnera związek dialogiczny daje świadomość obecności drugiego człowieka, bowiem dzięki pytaniu człowiek wie, że obok niego jest drugi człowiek. Pytający czyni Zapytanego uczestnikiem jakieś sytuacji: w związku dialogicznym powstaje pewna przestrzeń, w której spotykają się dwie wartości, jest to zatem też związek agatologiczny, w którym drugi człowiek staje cały w swojej bezbronności i mówi „Nie zabijaj!”.
Czołowymi postaciami działu filozofii zajmującej się dialogiem i spotkaniem są między innymi: Ferdynand Ebner, Franz Rosenzweig, Martin Buber czy Józef Tischner. Oprócz nich są jeszcze inni jak np. Ludwik Feuerbach czy Emmanuel Levinas.
Ebner Ferdynand, 1882–1931, austr. filozof i nauczyciel wiejski; jako pierwszy, z dala od filozoficznych debat, sformułował podstawowe tezy filozofii dialogu.
Jest prekursorem myśli dialogicznego pojmowania rzeczywistości.
Co możemy o nim powiedzieć?
Ledwo matura, trochę publikacji literackich o bliżej nieokreślonej wartości, całe życie spędzone na austriackiej zapadłej prowincji, chorowity: gruźlica, żółtaczka, nerwice, depresje (z próbami samobójczymi), nie wiadomo czego w życiu chciał.
W dzisiejszych czasach nie dostałby pewno żadnej posady.
Ale pozory mylą bo, to właśnie on dokonał "kopernikańskiej rewolucji w myśleniu" i wytyczył drogę innym.
Życie F. Ebnera od początków było naznaczone cierpieniem, nie tylko fizycznym ( przedwczesna śmierć w wieku 49 lat), ale również duchowym, przez wykluczenie ze wspólnoty myślicieli jego czasów. Oficjalna filozofia ignorowała bowiem obecność jego twórczości, jako wytworów “niefachowca”.
Gdyby nie pomoc i rekomendacja pisarza i uczonego Theodora Haeckera, prawdopodobnie nic nie ocalałoby z notatek i fragmentów większej całości autorstwa Ebnera, i kto wie, czy twórczość Rosenzweiga, Bubera i Levinasa, a u nas w latach późniejszych J.Tischnera, miałaby taki format , poziom i znaczenie, jakie dziś ma.
Zadziwiające, że myśliciel z formacji katolickiej, którego myśl filozoficzna niezwykle wiernie przystawała do ortodoksji katolickiej, wywarł tak wielki wpływ na antropologię Bubera i Levinasa opartą przecież na ortodoksji judaizmu, a w odniesieniu do dzieła Rosenzweiga spowodował ,że ten ostatni jednoznacznie sformułował projekt unii judaizmu z chrześcijaństwem na gruncie antropologii filozoficznej !
Ebner rozważając „ja idealne" stwierdza, iż jest tylko oderwaną abstrakcją, mydlaną bańką rozumu spekulatywnego, którą pierwszy lepszy podmuch wiatru może zmieść ze świata rzeczywistości ludzkiego życia.
Ja zwrócone ku sobie samemu to owoc zamknięcia się ja przed ty.
Odwrócenie się od ty powoduje, że ja popada w samotność, która jest stanem wtórnym wobec jego pierwotnej jedności z ty.
Samotność należy do tych doświadczeń, które dowodzą pierwotności związku między ja i ty".
Filozof, pojęcie dialogu rozumie dosłownie, jako słowo wypowiedziane do siebie przez ja i ty.
Słowa są źródłem mocy do życia, należy do porządku duchowego, nadprzyrodzonego.
Szczególną rolę odgrywa tutaj Bóg, gdyż on jest dawcą słowa.
Wynika z tego, iż życie duchowe człowieka związane jest z mową.
To mowa powoduje, że człowiek staje się człowiekiem.
Człowiek z natury pragnie przemawiać.
W swoich rozważaniach filozof stwierdza, iż Bóg dał człowiekowi etos i łaskę.
Etos jest swojego rodzaju zadaniem, które człowiek winien wypełnić, natomiast łaska uzdalnia go do tego zadania.
Fundamentem scalającym etos i łaskę jest słowo i miłość.
Człowiek dzięki słowu rozjaśnia swoją świadomość, co w konsekwencji prowadzi do samoświadomości.
Miłość jest odpowiedzią człowieka na dar stworzenia przez Boga.
Tylko w uczciwej duchowości, człowiek może dojść do przekonania, iż to Bóg jest prawdziwym TY, i że nie jest wstanie żyć w oderwaniu od Niego.
Człowiek zamykając się na TY, staje się tylko dla siebie.
Bóg oczekuje słów człowieka, i wsłuchuje się w to co powie.
Modlitwa stanowi dialog człowieka z Bogiem.
Relacja jaka zachodzi między ja do TY, jest zawsze relacją osobową.
Ebner w swojej filozofii stawia człowieka przed konsekwentnym wyborem, odrzuceniem istnienia Boga lub przyjęciem Go.
źródła:
http://encyklopedia.wp.pl/encid,1624008 ... caid=1d56d
http://autodafe.salon24.pl/65018,ja-i-ty
Re: Twórcy filozofii dialogu.
1
Ostatnio zmieniony 26 maja 2012, 22:02 przez Krzysiek, łącznie zmieniany 2 razy.
"ŚWIADOMOŚĆ jest jak wiatr,
o którym można powiedzieć, iż wieje,
ale nie ma sensu pytać o to,
gdzie jest wiatr, kiedy n i e wieje."
_________________
Z Foresta Gump`a"
o którym można powiedzieć, iż wieje,
ale nie ma sensu pytać o to,
gdzie jest wiatr, kiedy n i e wieje."
_________________
Z Foresta Gump`a"